Trẻ có cảm xúc riêng biệt là điều mà nhiều cha mẹ chưa thật sự nhìn nhận đúng mức. Không phải hành vi nào của con cũng cần được “sửa” ngay lập tức, vì ẩn sau đó là thế giới cảm xúc rất phong phú và cần được lắng nghe. Cùng lamchame.blog tìm hiểu ngay trong bài viết này để thấu hiểu con hơn từ gốc rễ cảm xúc nhé.
1. Mỗi đứa trẻ là một thế giới cảm xúc
Khi người lớn cảm thấy buồn, giận, hoặc mệt mỏi, chúng ta thường có cách để thể hiện và giải tỏa những cảm xúc đó. Nhưng với trẻ em, điều này không dễ dàng. Trẻ không có sẵn ngôn ngữ, kinh nghiệm hoặc kỹ năng để gọi tên cảm xúc của mình. Vì vậy, những phản ứng như cáu gắt, la hét, lặng im hay thậm chí là khóc lóc, đều là cách con đang nói với ta điều gì đó.
Trẻ có cảm xúc riêng biệt, và điều quan trọng là cha mẹ cần nhìn nhận điều này như một phần tự nhiên trong quá trình phát triển, chứ không phải là “vấn đề” cần sửa chữa. Sự khác biệt trong cảm xúc giữa trẻ này và trẻ khác cũng bình thường như việc mỗi người có một dấu vân tay riêng vậy.
2. Đừng áp đặt cảm xúc người lớn lên trẻ
Rất nhiều khi cha mẹ hay người lớn mặc định rằng: “việc đó có gì đâu mà buồn”, “con nít mà giận gì dữ vậy”, hay “đừng có nhõng nhẽo nữa”. Những câu nói này nghe có vẻ vô hại, nhưng lại khiến trẻ dần học cách nghi ngờ chính cảm xúc của mình, và lâu dần là lờ đi, kìm nén nó.
– Trẻ bị mất món đồ chơi yêu thích có thể buồn cả ngày, trong khi người lớn thấy đó là chuyện nhỏ.
– Trẻ bị bạn từ chối chơi cùng có thể tổn thương thật sự, nhưng người lớn lại cho rằng “có sao đâu, chơi với bạn khác”.
– Trẻ lo lắng trước một tiết kiểm tra là thật, không phải giả vờ hay “yếu đuối”.
Hiểu rằng trẻ có cảm xúc riêng biệt cũng đồng nghĩa với việc tôn trọng phản ứng cảm xúc của con, dù nó không giống với kỳ vọng của người lớn.
3. Khi con cáu giận, đừng vội phán xét
Cảm xúc tiêu cực như giận dữ, bực bội hay cáu kỉnh không phải là dấu hiệu của “trẻ hư”. Nó chỉ đang cho thấy có điều gì đó bên trong con đang rối rắm. Khi con la hét, ném đồ, hay phản ứng mạnh, đó là lúc cảm xúc đang “tràn ly”, và con cần được hỗ trợ để hiểu và điều chỉnh chứ không phải bị la mắng hay xử phạt.
– Khi con cáu, hãy bình tĩnh nói “mẹ thấy con đang rất tức giận, con có muốn kể cho mẹ nghe không?”
– Khi con ném đồ, đừng vội la rầy, hãy nhẹ nhàng hỏi “chuyện gì khiến con cảm thấy muốn ném vậy?”
– Khi con không hợp tác, hãy xem đó là tín hiệu cảm xúc thay vì cố ép buộc con vào khuôn khổ ngay lập tức.
Chỉ khi trẻ được công nhận cảm xúc, trẻ mới có khả năng học cách kiểm soát và điều chỉnh chúng.
4. Cảm xúc cần được gọi tên để được hiểu
Nhiều nghiên cứu cho thấy, khi cảm xúc được gọi tên đúng, não bộ của trẻ sẽ dễ dàng điều chỉnh trạng thái tâm lý hơn. Đây là lý do vì sao việc giúp trẻ gọi tên cảm xúc rất quan trọng.
– “Con thấy lo lắng khi chuẩn bị thi đúng không?”
– “Mẹ thấy con đang buồn vì bạn không rủ chơi.”
– “Có phải con cảm thấy thất vọng khi không được đi công viên không?”
Khi trẻ học được cách nói “con đang buồn” thay vì “la hét”, hay “con lo lắng” thay vì “trốn tránh”, đó là bước tiến rất lớn trong khả năng tự nhận thức và kiểm soát bản thân. Điều này cũng giúp xây dựng trí tuệ cảm xúc, thứ kỹ năng nền tảng để trẻ trưởng thành một cách hài hòa và có nội lực.
5. Mỗi phản ứng của con đều có lý do đằng sau
Thay vì tập trung vào biểu hiện bề mặt của con, cha mẹ hãy tập nhìn sâu hơn để hiểu điều gì đang thực sự diễn ra bên trong. Khi một đứa trẻ thường xuyên khóc, không phải vì con “yếu đuối”, mà có thể vì con đang căng thẳng. Khi một đứa trẻ hay đánh bạn, không hẳn vì con “hung hăng”, mà có thể con đang chưa biết cách diễn đạt sự tức giận đúng cách.
– Con có thể đang ghen tị khi thấy em được quan tâm nhiều hơn.
– Con có thể đang tổn thương vì bị bạn trêu chọc ở lớp.
– Con có thể đang lo lắng khi cha mẹ thường xuyên cãi nhau.
Trẻ có cảm xúc riêng biệt và phản ứng của con không phải là “diễn”, mà là biểu hiện thật của những gì con đang phải đối mặt. Càng thấu hiểu điều này, cha mẹ càng dễ tìm ra cách ứng xử phù hợp.
6. Không có cảm xúc nào là xấu
Một trong những sai lầm phổ biến là chia cảm xúc thành hai nhóm: tốt và xấu. Trẻ buồn, giận, ghen, sợ hãi… đều bị xem là “cảm xúc tiêu cực”, và con bị dạy rằng phải tránh những điều đó. Nhưng trên thực tế, tất cả cảm xúc đều có lý do tồn tại. Sự tức giận giúp con biết được giới hạn bị vượt qua. Nỗi sợ giúp con biết cách tự bảo vệ. Nỗi buồn giúp con nhìn lại và điều chỉnh hành vi.
Thay vì cấm đoán, hãy giúp con:
– Hiểu rằng cảm xúc nào cũng đáng được tôn trọng.
– Biết cách thể hiện cảm xúc mà không làm tổn thương người khác.
– Nhận ra cảm xúc là nhất thời, và mình có thể điều chỉnh được chúng.
Khi trẻ học cách chấp nhận và làm bạn với cảm xúc, con sẽ có nền tảng vững vàng để đối mặt với các tình huống phức tạp trong cuộc sống sau này.
7. Cha mẹ cần điều chỉnh cảm xúc để làm gương
Trẻ học cảm xúc từ chính người lớn. Nếu cha mẹ thường xuyên quát mắng, mất kiểm soát, hoặc phủ nhận cảm xúc của mình, con sẽ bắt chước điều đó. Ngược lại, khi cha mẹ biết nói “mẹ đang mệt nên mẹ cần nghỉ một chút”, hoặc “bố đang bực nhưng bố sẽ hít thở sâu để bình tĩnh lại”, con sẽ học được cách tự điều chỉnh bản thân.
– Cha mẹ cần thành thật với cảm xúc của mình để con thấy cảm xúc không phải là điều đáng xấu hổ.
– Cha mẹ cần thể hiện sự kiên nhẫn khi con mất kiểm soát, để con học cách kiên nhẫn với chính mình.
– Cha mẹ cần công nhận cảm xúc của con thay vì luôn đưa ra lời khuyên hoặc sửa lỗi.
Việc nuôi dưỡng cảm xúc lành mạnh bắt đầu từ chính người lớn.
Trẻ có cảm xúc riêng biệt là một sự thật cần được thừa nhận và trân trọng. Khi cha mẹ hiểu và tôn trọng cảm xúc của con, con sẽ cảm thấy an toàn để bộc lộ bản thân, mạnh mẽ hơn trong việc tự điều chỉnh, và xây dựng một thế giới nội tâm lành mạnh. Đó là món quà vô hình nhưng bền vững mà cha mẹ có thể trao cho con từ hôm nay.