Trẻ em không học chỉ bằng cách nghe giảng hay nhìn tranh vẽ. Chúng học tốt nhất khi được chạm, được thử, được sai và được làm lại. Trẻ học tốt hơn khi trải nghiệm thật, vì chỉ khi trải nghiệm bằng cảm giác, cơ thể và sự tò mò bẩm sinh, trí tuệ và tư duy mới hình thành một cách vững chắc và tự nhiên. Từ việc nắm được khái niệm đơn giản như “cái bình” cho đến hiểu những điều phức tạp như “tuần hoàn” hay “chân lý”, tất cả đều bắt đầu từ trải nghiệm cụ thể, lặp lại và sống động. Cùng lamchame.blog tìm hiểu ngay trong bài viết này vì sao trải nghiệm thật là nền tảng cho mọi sự học hiệu quả ở trẻ.
Trải nghiệm giúp trẻ hiểu chứ không chỉ nhớ
Trẻ nhỏ không thể học chỉ bằng việc nghe người lớn giảng giải. Khi một em bé sờ vào cái bình, cảm nhận sự mịn màng, mát lạnh và trọng lượng, đó là lúc con đang “học” về cái bình. Nếu lúc đó người lớn nói “đây là cái bình”, thì cảm giác và khái niệm sẽ gắn chặt với nhau, giúp con ghi nhớ sâu hơn bất kỳ cuốn sách hay tranh ảnh nào.
Trái lại, nếu chỉ cho con xem hình ảnh hoặc mô tả bằng lời, trẻ sẽ chỉ tiếp nhận một phần khái niệm, và việc ghi nhớ trở nên mơ hồ, dễ quên. Chính vì vậy, trẻ học tốt hơn khi trải nghiệm thật, bởi đó là cách duy nhất giúp trẻ thực sự hiểu — chứ không chỉ nhớ.
Quá trình trải nghiệm tạo ra hiểu biết sâu sắc
Trong phương pháp giáo dục Montessori, quá trình từ cụ thể đến trừu tượng là nguyên tắc vàng. Trẻ cần trải nghiệm cảm giác cụ thể, rồi mới từng bước đi đến khái niệm. Không thể dạy trẻ về “màu tím” nếu chỉ đưa ra một bông hoa tím. Nhưng nếu dùng bảng màu, cách ly màu sắc khỏi mọi yếu tố gây nhiễu, trẻ sẽ học đúng – nhanh – và chắc chắn.
Sau khi đã hiểu rõ một màu, trẻ sẽ tự liên hệ màu đó với các đồ vật trong thế giới xung quanh. Đây là quá trình phổ quát hóa khái niệm – bước quan trọng để trí tuệ phát triển bền vững. Tất cả những điều đó đều bắt đầu bằng một trải nghiệm thật, rõ ràng và lặp lại.
Lặp lại trải nghiệm giúp trí não kết nối
Trẻ không ngừng yêu cầu nghe lại một câu chuyện, chơi lại một trò chơi, hay chạm vào một đồ vật quen thuộc. Người lớn đôi khi cảm thấy chán, nhưng với trẻ, đó là cách học tự nhiên. Bởi mỗi lần lặp lại, trẻ không chỉ nhớ thêm mà còn “hiểu” sâu hơn, phát hiện thêm điều mới hoặc cảm nhận rõ hơn về mối liên hệ giữa các sự vật.
Khi bạn thấy con liên tục nói “mẹ ơi cái này màu hồng nhạt, cái kia màu hồng đậm”, điều đó không phải lặp vô nghĩa. Đó là lúc con đang xây dựng logic, phân loại, và ghi nhớ bền vững – một dấu hiệu rõ ràng rằng trẻ học tốt hơn khi trải nghiệm thật kèm theo sự lặp lại tự nhiên.
Trải nghiệm giúp trẻ hình thành khái niệm chính xác
Trải nghiệm thật không chỉ giúp con ghi nhớ mà còn định hình khái niệm một cách chính xác. Nếu không có ai gọi đúng tên khi con nhìn thấy con bò, con sẽ chỉ gọi “ò ò”. Nhưng nếu vừa nhìn thấy – vừa được nghe đúng từ – và còn được lặp lại nhiều lần, con sẽ nắm chắc tên gọi và hình ảnh của sự vật đó trong đầu.
Việc này không thể thay thế bằng học vẹt hay mô phỏng. Con cần được sống trong môi trường nơi mọi khái niệm được “thấy, sờ và gọi tên” một cách rõ ràng. Điều đó giúp phát triển trí tuệ bền vững, tránh học mơ hồ và sai lệch.
Học bằng trải nghiệm giúp trẻ tư duy độc lập
Khi trẻ đã trải nghiệm và nắm được các khái niệm cơ bản, trẻ bắt đầu kết nối chúng một cách độc lập. Trẻ sẽ biết cách dùng từ đúng, tạo câu, phân biệt màu sắc, hình dạng mà không cần người lớn nhắc. Sự tự tin và khả năng suy luận từ trải nghiệm thực tế giúp con học nhanh hơn và nhớ lâu hơn.
Khi đó, việc học không còn là “nghĩa vụ” mà trở thành quá trình khám phá đầy hào hứng. Và tất cả những gì bạn cần làm là tạo điều kiện cho con được trải nghiệm thật — càng nhiều càng tốt.
Giáo cụ và vật liệu thật giúp trải nghiệm hiệu quả hơn
Đồ chơi, giáo cụ làm từ vật liệu tự nhiên như gỗ thường giúp trẻ hứng thú và tập trung hơn. Chúng mang lại cảm giác chân thật, nặng nhẹ, ấm lạnh rõ ràng, giúp con học từ xúc giác thay vì chỉ thị giác. Không chỉ cảm nhận, trẻ còn gắn bó tình cảm với đồ vật thật, từ đó việc học trở nên đầy cảm xúc và bền lâu.
Hãy nhớ rằng trẻ cảm nhận mọi thứ bằng toàn bộ cơ thể và cảm xúc, nên chất liệu cũng là một phần quan trọng trong việc học thông qua trải nghiệm thật.
Trải nghiệm thật không thay thế được bằng dạy lý thuyết
Bạn có thể giảng hàng giờ cho con về hình tròn, nhưng chỉ cần đưa cho con một quả bóng hoặc chiếc đĩa, con sẽ hiểu “tròn” là gì ngay lập tức. Trẻ không cần nghe nhiều, mà cần được thấy và chạm vào thực tế. Và chỉ khi khái niệm đã rõ ràng trong đầu, trẻ mới có thể tiếp nhận thêm những kiến thức mới, trừu tượng hơn.
Đây cũng là lý do tại sao Montessori nhấn mạnh rằng không nên dạy khái niệm theo thời khóa biểu mà nên chờ con sẵn sàng – tức là sau khi đã có đủ trải nghiệm thật.
Không có con đường tắt trong hành trình phát triển trí tuệ của trẻ. Trẻ học tốt hơn khi trải nghiệm thật, vì chính những va chạm, quan sát, cảm nhận và sai sót sẽ dạy cho con điều đúng đắn nhất. Là cha mẹ, hãy kiên nhẫn đồng hành cùng con, tạo điều kiện cho con được sống trong thế giới thật, cảm nhận bằng cơ thể thật, và học bằng trí tuệ của chính mình. Trí tuệ trưởng thành không đến từ những bài học thuộc lòng, mà từ những trải nghiệm chân thực và sâu sắc nhất trong cuộc sống hằng ngày.